De Bielefeld-samenzwering – deel 2

Gisteren, in het eerste deel van dit artikel, hadden we het over de zogenaamde Bielefeld-samenzwering, het feit dat die verzonnen is door een paar studenten in de eerste helft van de jaren 1990, en de reden waarom ze dat zouden gedaan hebben. Die laatste herhalen we graag: de onfalsificeerbaarheid van complottheorieën en hun noodzakelijke circelredenering aan tonen. Dure woorden voor de stelling dat je niet kunt aantonen dat complottheorieën niet kloppen al is het maar omdat degenen die er in geloven zullen beweren dat wie dat niét doet deel van het complot is. Klinkt leuk en herkenbaar: denk maar aan Jerry Fletcher in de film “Conspiracy theory” – een rol schitterend gespeeld door Mel Gibson – die er van overtuigd is dat zowat de hele wereld betrokken is in een of ander complot.

Nu is die Jerry Fletcher uiteraard een karikatuur. Misschien bestaat er ergens ter wereld een “conspiracy theorist” die vaag iets weg heeft van die karikatuur, maar het aantal politici dat omkoopsommen aanneemt of zijn principes opzij zet om te kunnen deelnemen aan de macht, politici die dus op hun karikatuur lijken, is zonder twijfel beduidend groter. Waarmee we willen zeggen: iedereen die zich met bepaalde zaken bezighoudt, wegzetten als gek omdat bepaalde gekken zich ook bezighouden met die bepaalde zaken, is té gemakkelijk.

Wie daarentegen de moeite doet enige tijd door te brengen op, bijvoorbeeld, fora zoals dat van Godlike Productions komt al snel tot de conclusie dat “conspiracy theorists” door de band genomen absoluut niét lijken op Jerry Fletcher en dat degenen die dat wél doen op zijn zachtst gezegd belachelijk gemaakt worden door de anderen. Eén van de redenen daarvoor is het al dan niet kunnen beantwoorden van de vraag “Waarom ?”. Kan een supermarktketen strychnine in je biefstuk doen ? Uiteraard, maar waarom zou die supermarktketen dat willen ? Kan iemand je ontvoeren en een chip in je hoofd steken ? Wellicht, maar waarom zou iemand zich daarmee bezig houden ?

Het feit dat niemand in het geval van de zogenaamde Bielefeld-samenzwering een ook maar enigszins zinnig antwoord kan geven op die vraag is dan ook de reden waarom die “samenzwering” van begin af aan als een goede grap is gezien en niet als een mogelijke realiteit. Laat ons wel wezen: als – zoals het in latere toevoegingen aan het verhaal heet – de CIA, de Mossad of buitenaardse wezens iets zouden willen verbergen in Bielefeld, dan zouden ze niet de aandacht van de wereld trekken door te ontkennen dat die stad bestaat.

Conclusie: de theorie rond de Bielefeld-samenzwering is, in regelrechte tegenstelling tot wat de scheppers ervan zouden beoogd hebben, uitermate falsificeerbaar (net zoals het bestaan van de stad zelf overigens: het volstaat er, vanuit het kennelijk wél echt bestaande deel van Duitsland heen te rijden om tot de vaststelling te komen dat het géén Potemkin-dorp is). En geen enkele “conspiracy theorist” zal ons verwijten deel uit te maken van de samenzwering in kwestie omdat we zulks durven beweren.

Maar misschien was dat van die “onfalsificeerbaarheid” en die “cirkelredenering” niet de ware reden om met de Bielefeld Verschwörung op de proppen te komen ? Nee, er zijn inderdaad betere redenen te bedenken. En zowel sarcasten als “conspiracy theorists” zijn ermee bekend: het belachelijk maken van iemand of iets door te overdrijven (herinner u wat we hierboven schreven over de karikatuur Jerry Fletcher). Onverwacht vrienden ontmoet en daarmee een biertje gaan drinken ? Zeker dat je niet ontvoerd bent door een vliegende schotel ? Een brandje in de keuken ? Zeker dat je moeder niet wéér overleden is ? Hitler is niet gestorven in die bunker in Berlijn ? Juist, en dit jaar heeft hij ergens in Zuid-Amerika zijn 125^ste verjaardag gevierd … Die dingen. Laat ons immers wel wezen: het is veel makkelijker iemand belachelijk te maken dan te bewijzen dat hij ongelijk heeft.

Conclusie: hoe kan je de wereld duidelijk maken dat alle samenzweringstheorieën bedacht zijn door gekken ? Door hele gekke samenzweringstheorieën te bedenken en die geleidelijk aan tussen de andere te mengen. Ook dát zie je gebeuren op samenzwerings-fora en doorgaans worden die berichten door mensen die ernstig bezig zijn herkend als wat ze zijn: trollen. Alleen voor buitenstaanders, mensen die zich niét ernstig verdiepen in dat soort zaken, is het onderscheid tussen getrol en ernst niet duidelijk, waardoor ze de ernst óók voor onzin aanzien.

Voor échte “samenzweerders” – en we hebben het een andere keer nog wel over wat we daaronder verstaan – is het internet daarom een zegen: iedereen en niemand wordt ernstig genomen, iedere mening is evenveel of niets waard.

Voor “conspiracy theorists” maakt het intussen allemaal niet zoveel uit: zij zijn in essentie tot wetenschap neigende geesten. Zij nemen geen genoegen met wat hen door media, regeringen of opiniemakers wordt voorgekauwd, zij gaan op zoek naar verbanden, naar achterliggende waarheden, naar wat mogelijk verborgen zit achter de grote decors opgetrokken door wie daar mogelijk belang bij heeft. Zij zijn zeer kritische geesten en kunnen daarom niet ophouden met zoeken zelfs al worden ze door de halve wereld uitgelachen.

Genoeg filosofie ? Lees dan de gratis prequel op De Maier-Files: http://www.maier-files.com/NL/prequel.php.