Onze
lezers weten intussen dat in De Maier-Files – Boek 1 – De Inwijding
vliegende schotels (haunebu’s) opduiken (voor wie dat nog niet wist: je
kan de strip hier kopen).
En de “Wunderwaffen” maken uiteraard essentieel deel uit van het
verhaal, net zoals ze essentieel deel uitmaken van veel van de
“complottheorieën” rond de vluchtroutes van nationaal-socialisten na de
Tweede Wereldoorlog. Maar niet alleen de nationaal-socialisten waren
bezig met die zogenaamde wonderwapens. Ook, onder andere, de Britten
liepen met eigenaardige plannen rond. Een daarvan kreeg zijn uitwerking
in het zogenaamde Project Habbakuk.
Het
idee daartoe kwam van ene Geoffrey Pyke, die werkte voor de Britse
Combined Operations Headquarters en door Lord Mountbatten, leider
daarvan, werd gezien als een genie. Bedoeling was – de duikbotenoorlog
was toen nog volop bezig – het probleem op te lossen van landingen
vanuit zee en Atlantische konvooien die niet konden gedekt worden door
vliegtuigen. Staal en aluminium waren schaars en nodig voor andere
doeleinden. IJs kon echter gemaakt worden met slechts één procent van de
energie die nodig was om een equivalente massa staal te produceren en
ijs werd dus de oplossing van Pyke. Zijn “bergship” (“berg” is in dit
geval afgeleid van “iceberg”, het uit het Nederlands ontleende Engelse
woord voor “ijsberg”) zou bestaan uit een, natuurlijke of kunstmatige,
ijsmassa die vanboven was afgeplat en uitgehold om te kunnen dienen als
vliegdekschip.
Mountbatten
zag het idee van Pyke wel zitten en stuurde het door naar Churchill,
die er ook enthousiast over was. Begin 1942 haalde Pyke er een
specialist bij om te beslissen of er binnen redelijke termijn een
ijsvlot kon gebouwd worden dat groot genoeg was en voldoende sterk om de
omstandigheden in de Atlantische Oceaan te doorstaan. De specialist zei
dat hij een natuurlijke ijsberg wel kon vergeten als vlot, want dat die
een te klein oppervlak boven water hebben om een landingsbaan op te
vestigen én de neiging om plotseling om te rollen. Het project zou
afgevoerd zijn als er intussen geen “pykrete” was uitgevonden, een
mengsel van 86 procent water en 14 procent zagemeel dat veel sterker is
dan gewoon ijs, veel trager smelt en niet zinkt.
We
besparen u de verdere technische details, maar er werd besloten een
model te bouwen in het Jasper National Park in Canada. Dat model was 18
meter lang op 9 meter breed, woog 1000 ton en werd bevroren gehouden
door een motor van één PK. De Canadezen waren ook zeker dat ze een
eerste echt “bergship” konden bouwen tegen 1944 en ze hadden er ook al
het nodige materiaal voor. Alleen bleken er toen problemen op te duiken
die de kost voor het bouwen zo ongeveer vijf keer zo hoog zouden maken
als oorspronkelijk geschat en beslisten de Canadezen dat het niet
praktisch zou zijn het schip te construeren in “het komende seizoen”.
Conclusie: er zou geen Habbakuk-schip klaar zijn tegen eind 1944.
Intussen werd Pyke, wegens onvrede bij de Amerikaanse partners, ook nog
van het project gehaald.
Van
de drie alternatieve concepten, Habbakuk I tot en met III, kwam de
Habbakuk II het dichtst in de buurt van het oorspronkelijke model, maar
de ingenieurs die nog aan het project werkten konden niet met zekerheid
zeggen dat het praktisch was zolang er geen groter model gebouwd kon
worden in Canada. Zover kwam het echter niet: het project verloor
prioriteit op het einde van 1943. Lord Mountbatten was van oordeel dat
het staal (dat nodig was voor de fabriek waarin het “pykrete” zou
gemaakt worden) beter kon gebruikt worden voor andere zaken, de
Portugezen hadden toestemming gegeven om vliegvelden op de Azoren te
gebruiken om van daaruit te jagen op U-boten, Britse vliegtuigen werden
voorzien van lange-afstands brandstoftanks, en het aantal escortboten
werd sterk verhoogd. Dat Mountbatten zelf zich terugtrok uit het project
zegt genoeg.
Een
roemloos einde van het project voltrok zich dus. Een project dat er, om
meerdere redenen, overigens wellicht niet zou gekomen zijn zonder …
Duitse hulp.
Pyke
was namelijk niet écht de uitvinder van het “bergship”, dat was een
Duitse wetenschapper, Dr. Arthur Gerke (von Waldenburg), die er al
experimenten mee uitvoerde op het meer van Zürich in 1930, een feit
waarover gerapporteerd werd in een Engelstalig wetenschappelijk blad uit
1932.
De
specialist die Pyke er bij haalde om te beslissen of het met een
natuurlijk ijsberg kon (en die verder zou meewerken aan het project),
had ook een en ander te maken met Duitsland: Max Perutz. Die werd
geboren in Wenen, studeerde af aan de , maar moest daar gaan lopen toen
Hitler de macht overnam in 1938. Perutz was namelijk, hoewel katholiek
gedoopt, net zoals zijn ouders Joods. In het voorjaar van 1939 verhuisde
hij van Zwitserland naar Engeland, maar werd daar op bevel van
Churchill samen met andere personen van Duitse of Oostenrijkse afkomst
opgepakt en gedeporteerd naar Newfoundland. Pas na een aantal maanden
“internering” mocht hij terugkeren.
En
dan was er nog de uitvinder van het “pykrete”: Herman Mark. Die was
officier in het Oostenrijks-Hongaarse leger tijdens de Eerste
Wereldoorlog, werd een held aan het Italiaanse front, ging in 1926
werken voor IG Farben, kreeg daar in de jaren dertig het goede advies
van zijn baas om terug naar Wenen te gaan (hij was immers zoon van een,
weliswaar tot het christendom bekeerde, Jood), gaf daar aan de
universiteit les aan onder andere Max Perutz, kwam bij de
nazi-machtsovername nog even in een gestapo-gevangenis terecht, maar kon
met enig geluk en enige bravoure uiteindelijk via Zwitserland
ontsnappen. Met een swastikavlag op de radiator van zijn auto …
Geen opmerkingen:
Een reactie posten